afb. Atelier Andre Schreurs
Markt 21
De Vergulde Salm
Rechts een gedeelte van de straatwand van de Kerkstraat. Geheel links (ged.) Frits van der Ven stoffenhandel. Rechts daarvan het Schoenenhuis. Op de hoek brood- en beschuitbakkerij P. Verheijden.
Stadsarchief (0000784)
Achter de voorgevel
'Op de mert...'
door Henny Molhuysen|
„Op de mert daor woont unnen bekker”, zo luidt de beginregel van een van de in de Marche Populaire opgenomen Oeteldonkse wijsjes, in 1923 bijeenverzameld door Johan Wierts. Inderdaad is er nog steeds een bakker op de Markt, op huisnummer 21. Tegenwoordig is het bakkerij Tonnie de Groot, maar velen kennen de zaak nog als 'bakkerij Eickholt'. De bakker Cornelius Eickholt kwam zo'n zeventig jaar geleden uit Amsterdam naar 's-Hertogenbosch en bakte voortaan zijn brood aan de Markt, op de hoek van de Kerkstraat. Dat heeft hij tot 1958 gedaan; toen ging hij met zijn vrouw in het bejaardenhuis Anthoniegaarde wonen, waar zij in 1966 hun gouden bruiloft vierden. Een zoon had de zaak inmiddels overgenomen. Vóór de familie Eickholt er brood bakte, was de firma Verheijden er gevestigd. Peter Verheijden trouwde in 1852 en had zijn zaak toen al aan de Markt. Hij had verscheidene dochters en één zoon: Henricus. Over bakker Verheijden wist J.A.M. Roelands in een van zijn boekjes enige leuke herinneringen op te halen. Hij wist zich de zaak op de hoek van de Markt en Kerkstraat zo goed te herinneren, omdat er in de kelder gebakken werd. 's Morgens op weg naar school rook hij het verse brood en hoorde er de bakkersknechten zingen. De knechten woonden toendertijd bij de bakker zelf in huis. Zo kon het gebeuren dat Bernhard, een van de knechten, 's avonds met een meisje op stap ging. Uit de paraplubak in de gang haalde hij dan een paraplu, want er leek regen op komst te zijn. Toen hij 's avonds afscheid van zijn vriendin nam, gooide hij per ongeluk de sigarenpeuk in de paraplu, die verbrandde. Bernard schroeffde de knop eraf en gooide het restant weg. Hij kocht een goedkope (en dus slechte) paraplu waar de knop precies op paste. Enige dagen later was men verwonderd dat de paraplu die zoveel geld gekost had er zo slecht uit zag... Dezelfde Bernard was tot de ontdekking gekomen dat de meesterknecht iedere morgen om elf uur even naar boven ging. Wat gebeurde daar? Bernard was Willem de volgende dag even vóór; hij ging om vijf voor elf naar het toilet. Even later kwam de oude heer Verheijden en reikte door een opening in de deur een borreltje aan. Dankbaar heeft Bernard het toen opgedronken, maar Willem miste even later zijn dagelijkse traktatie... Het was bakker Eickholt die de pui geheel moderniseerde en de bakkerij zelf van de kelder naar de bovenverdieping deed verhuizen. Nu is het een van de minst mooie voorgevels van de Bossche markt. Enkele jaren geleden bestond het plan om de gevel in een oorspronkelijke staat te herstellen, ondermeer aan de hand van oude foto's. Laten we hopen dat dit plan doorgaat, dan kan het pand ook weer zijn middeleeuwse naam met ere dragen: 'De vergulde salm' of 'De Drie Moriaenen'. |
Brabants Dagblad donderdag 7 juli 1994
Bouwhistorie
'De Vergulde Salm'
Markt 21
|
Het hoekpand was evenals het buurpand in handen van Albert Ketheleer. Hij was ook bezitter van het pand Markt 33. Eén van de huurders is Jan 'die becker'. Er wordt echter in de haardentelling van 1553 geen gewag gemaakt van een bakoven. Anton, 'die ketheler' van beroep is, wordt dan als bezitter vermeld. Hij betaalde voor twee schouwen en één smidse. Oefende hij toen in het huis zijn ambacht uit? In 1569 wordt hij als bezitter van een leegstaand huis vermeld. Er is dan in ieder geval geen smidse meer. In 1603 is er een kramerijwinkel in het hoekhuis gevestigd. Hoewel het pand een voorkelder onder de straat bezat, wordt hiervan geen melding gemaakt in de cijnsboeken. Ergens tussen 1520 en 1573 vindt er een 'extentie van synen zijdelmuur' plaats, waarmee een verbreding van het hoekpand aan de zijde van de Kerkstraat wordt bedoeld. Het | 401 |
|
huidige pand is echter ruim één meter smaller dan de in de cijnsboeken aangegeven breedte van 21 voet (= 6,04 m). Mogelijk heeft de 'extentie' alleen op de verdieping plaatsgevonden. Uit het archief van de Rekenkamer van Brabant blijkt dat het huis in 1614 herbouwd mocht worden, waarbij het mogelijk iets breder mocht worden dan de te slopen voorganger. Een verbreding van het huis heeft op de begane grond echter nooit plaatsgevonden. Het ziet er niet naar uit dat de strook grond naast het huis als privéstoep in gebruik is gekomen. Het pand bezat een houten gevel aan de Markt en een stenen zijgevel in de Kerkstraat. Aan de achterzijde grenst het, evenals het buurpand, aan Kerkstraat 4. | 402 |
Literatuur
ARB 228 f 321v; CB 1520 f 39v; CB 1573 f 43; HT 1553; M 223; P 1569; Z 1507/'08.
A. van Drunen, Kelder
|
De voorkelder is volgestort. |
Kring Vrienden 's-Hertogenbosch
Mosmans
Markt
firma Verheijden223. "De vergulde Salm". Was in 1603 een kramerijenwinkel. De latere naam is "De drie Moriaenen". | 31 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Afbeeldingen
.org.jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Bakkerij C. Eickholt<br><b>Datering:</b> 1954<br><b>Fotograaf:</b> J. van Lith<br><b>Nummer:</b> Zonb54-07-12<br><b>Bron:</b> stichting noviomagus.nl]")
1954 |
Artikelen
| 1994 |
Henny MolhuysenAchter de voorgevel : 'Op de mert...'Brabants Dagblad donderdag 7 juli 1994 (foto) |
Adresboeken
Markt 21
Markt A 11 (????)
| 1865 | P. Verheijde (mr. broodbakker) |
| 1875 | P. Verheijde (mr. broodbakker) |
Markt A 11 (1880)
| 1881 | P. Verheijden (mr. broodbakker) |
| 1908 | wed. A. Scheefhals-Kluijtmans - wed. H.M.A.J. Verheijden (broodbakkerij) |
Markt 21 (1909)
| 1910 | W. Schoutsen (handelsreiziger) - Firma P. Verheijden (brood- en beschuitbakkerij) |
| 1928 | C. Eickholt (luxe brood-, beschuit- en banketbakkerij) - fa. P. Verheijden |
| 1936 | fa. P. Verheijden (electrische luxe brood- beschuit- en banketbakkerij) |
| 1943 | C. Eickholt (fa. P. Verheijden) broodbakker |
Bossche Encyclopedie |